Sudan'daki Türk silahları: BM raporunun satır aralarını okumak

 Birleşmiş Milletler’in (BM) son raporu, Sudan’daki çatışmanın, uygulanması gereken silah ambargosuna rağmen, Türk yapımı silahların ülkeye girişiyle beslendiğini ortaya koyuyor. Bu bulgu, yalnızca uluslararası hukukun ihlali değil; aynı zamanda kırılgan devletlerin gelişmiş askerî teknolojiler için birer test alanına dönüşmesini ve Türkiye gibi orta ölçekli güçlerin küresel silah ticaretini nasıl yeniden şekillendirdiğini de gözler önüne seriyor.

BM’nin bulguları

BM uzmanları, hâlihazırda Sudan’da bulunan çeşitli Türk sistemlerine dair ayrıntılar sundu. Bunlar arasında:

• Bayraktar TB2 insansız hava araçları (İHA): Libya’dan Ukrayna’ya kadar birçok çatışmada rolüyle tanınan TB2’ler, artık Sudan’da da kullanılıyor ve taraflara yeni gözetleme imkânları ile hassas saldırı kabiliyeti sağlıyor.

• Akıncı İHA’ları: Daha yeni ve az sayıda bulunan bu modelin varlığı, Sudan’ın bu sistemlerin gizli satışlar veya üçüncü taraflar üzerinden transfer yoluyla erken test sahası olabileceğini gösteriyor.

• Elektronik harp sistemleri: Bu gelişmiş sistemler, iletişimleri bozma, radarları devre dışı bırakma ve hatta düşman İHA’larını etkisiz hale getirme kapasitesine sahip. Afrika’daki çatışmalarda nadir görülen bu teknoloji, önemli bir yetenek artışı anlamına geliyor.

• Türk üretimi hafif silahlar ve zırhlı araçlar.

Bu silahların bir araya gelişi, Sudan’daki çatışmanın evrimini gösteriyor. Daha önce Sudan Silahlı Kuvvetleri ile Hızlı Destek Kuvvetleri arasındaki klasik bir güç mücadelesi olan savaş, artık İHA’lar ve elektronik harp sistemlerinin belirleyici olduğu bir safhaya kayıyor. Bu iki unsur, geleneksel silahların sağlayamayacağı şekilde dengeleri değiştirebiliyor.

Sudan’daki çatışmaya etkileri

Türk sistemlerinin Sudan’a ulaşması iki ana sonuç doğuruyor:

1. Şiddetin tırmanması: TB2 gibi İHA’lar gözetleme ve hedefli saldırıları kolaylaştırırken, elektronik harp sistemleri savaş alanındaki iletişimi karmaşıklaştırıyor. Bu teknolojiler daha hassas ve sürdürülebilir operasyonlara olanak tanırken, kentsel çatışma bölgelerinde siviller için ağır bedeller getiriyor.

2. Güç dengelerinin yeniden şekillenmesi: Meşruiyet ve kontrolün zaten kırılgan olduğu çatışmalarda, gelişmiş teknolojilerin devreye girmesi dengeleri hızla değiştirebiliyor. Bu sistemlere sahip taraf, sadece askerî değil, aynı zamanda siyasî müzakere gücü de kazanıyor.

Türkiye’nin küresel silah akışındaki yükselişi

Rapor, Türkiye’nin savunma ekipmanı alanında küresel bir tedarikçi olarak yükselişini de yansıtıyor. Ankara, kendi İHA ve silah sanayisini geliştirerek, Batı silahlarının kısıtlandığı ve Rus tedarik zincirlerinin zorlandığı bölgelerde tercih edilen bir tedarikçi konumuna geldi.

Ancak Sudan örneği hassas soruları gündeme getiriyor. Türk şirketleri ambargo kısıtlamalarını mı görmezden geliyor, yoksa silahlar aracı ülkeler ve üçüncü taraflar üzerinden mi aktarılıyor ve Ankara bu sürece göz mü yumuyor? Her iki durumda da uluslararası toplumun hesap sorabilme araçları oldukça sınırlı.

Sudan dışındaki önem

Sudan örneği, daha geniş çaplı risklere işaret ediyor:

• Silah ambargolarının zayıflığı: Eğer ambargolar bu kadar kolay aşılabiliyorsa, çatışmaları yönetme aracı olarak inandırıcılıklarını kaybediyorlar.

• İHA savaşlarının yayılması: Kırılgan devletlerde insansız hava araçları ve elektronik harp sistemlerinin çoğalması endişe verici; Sudan, bu teknolojilerin başka çatışma bölgelerine de sıçraması için emsal oluşturabilir.

Jeopolitik sonuçlar

Gelişmiş sistemler sağlayarak Türkiye, Batı’nın destek vermeyi reddettiği aktörlerle ilişkilerini güçlendiriyor ve böylece tartışmalı bölgelerde nüfuzunu genişletiyor.

BM’nin bulguları bir uyarı niteliğinde: Türk yapımı İHA’lar ve elektronik harp sistemleri yalnızca ambargo ihlali değil, aynı zamanda dünyadaki en kötü insani krizlerden birine dönüşen Sudan savaşında oyunun kurallarını değiştiren unsurlar.

Uluslararası toplum, sembolik ambargoların ötesine geçip ihlalleri izleyip failleri cezalandıracak gerçek mekanizmalar geliştirmezse, Sudan; orta güçte silah ihracatçısı ülkelerin bölgesel yıkıma yol açan savaşları körüklediği uzun bir zincirin ilk halkası olabilir.